Geopolitiek, Migratie

Vechten voor onze wereld

Het is deze week 25 jaar geleden dat het Irak van Saddam Hoessein Koeweit binnenviel. Die inval werkt tot vandaag de dag door op onze samenlevingen. Zo is de stroom vluchtelingen die via Hongarije, Griekenland en Italië Europa probeert binnen te komen er indirect een gevolg van. Die vluchtelingen zijn voor ons meer dan een praktisch probleem alleen. Ze confronteren ons met falend beleid en het beeld dat we van onszelf hebben. De verhoudingen in de wereld zijn veranderd en wij weten niet hoe daarmee om te gaan.

Superieur

In 1991 voelden we ons nog superieur. Daar waar Irak Iran acht jaar lang kon vergassen, werd het Irakese leger binnen een mum van tijd door het Westen en andere Arabische landen op de knieën gedwongen. Hoessein bleef zitten en daarmee een doorn in het oog van vooral conservatieve Republikeinen in de Verenigde Staten, die de Irakese leider hoe dan ook wilden laten vallen. Om hem een les te leren, om een arsenaal chemische wapens veilig te stellen en om zijn veronderstelde steun aan de Taliban in Afghanistan te bestraffen. En als het daar al niet voor was, dan om een onderdrukt volk democratie te brengen.

De Irakoorlog in 2003 heeft laten zien dat het land feitelijk een maatje groter was dan gedacht. Irak verviel onder Westers bewind in chaos en bood juist ruimte aan de vijand Al Qaida, die het in Afghanistan aan het bevechten was. Inmiddels vechten zelfs delen van Hoesseins oude Ba’ath-partij mee met de Islamitische Staat (IS). Waar Irak nog een ingekapseld probleem was, daar zorgde de Arabische Lente in 2011 ervoor dat Syrië en Libië ophielden functionerende staten te zijn, waardoor het probleem Irak het probleem Midden-Oosten werd.

Democratisch ideaal

Inmiddels zijn we erachter dat oorlogen vooral staatsschuld opleveren, terwijl we niet de adem hebben om ons democratisch ideaal zich te laten wortelen. Daarom steunen we in Egypte nu maar weer generaal al-Sisi en staan we toe dat de Turkse president Erdogan zelf steeds meer de Turkse staat wordt. Laten we hem nu de Koerden een kopje kleiner maken in ruil voor Turkse steun tegen IS, dan moeten we niet raar opkijken als er straks nog meer vluchtelingen bij ons op de stoep staan.

Zo zijn we dus gegaan van het exporteren van onze waarden naar het importeren van de mensen die daar de gevolgen van ervoeren. Van het vertrouwen in ons eigen gelijk naar een gevoel van toenemende machteloosheid ten opzichte van een oorlogszuchtig Rusland en een opkomend China. Een Midden-Oosten dat een eeuw geleden door Europese machten is verdeeld presenteert ons nu met geweld de rekening.

Uitdagingen

We staan voor uitdagingen die zich niet op nationaal niveau laten oplossen. Met het verbreden van het mandaat voor Frontex, de organisatie die zich met de Europese grensbewaking bezighoudt, hebben we een effectief doekje tegen het bloeden voor zo lang de nood in Afrikaanse en Arabische landen niet te hoog wordt. Mocht bijvoorbeeld ook Libanon bezwijken onder de druk van Syrische vluchtelingen, dan zal de stroom wanhopigen verder aanzwellen.

Aan de kern van het probleem kunnen we maar deels iets doen. Het Midden-Oosten lijkt door een lange periode van gewelddadige herschikking te moeten gaan, waar landen als Syrië en Irak over een tijd niet meer bestaan. Waar we wel invloed op hebben, is hoe die herschikking plaatsvindt. Zo zou nu het moment zijn om Iran een constructieve rol in de regio op te dringen. De Russen zijn niet gebaat bij een ruziezoekend Iran, terwijl de VS hun invloed kunnen laten gelden in Saoedi-Arabië. Beiden zouden zo het conflict Midden-Oosten kunnen gebruiken om zelf pragmatisch weer te gaan samenwerken.

Invloed van Europa

Maar ook Europa is niet zonder invloed en zou sancties kunnen instellen. Maar kosteloos zal dat waarschijnlijk niet zijn, als het de export raakt of de olieprijzen opstuwt. Ook zou het meer moeten ‘investeren’ in ontwikkelingshulp om perspectief in de regio te bieden en vluchtelingen zo af te kopen. En als we IS in Irak met militaire middelen denken te kunnen verslaan, moeten we dat ook in Syrië gaan doen. Met terroristische represailles van dien.

We leven nog steeds in de jaren negentig, waar ‘paarse’ kabinetten gedoogden en alles nog peis en vree was. ‘9/11’ verstoorde dat beeld al eens ruw. De werkelijkheid is dat onze manier van leven concurrentie heeft gekregen uit het Oosten, van staten en van milities in de woestijn. We kunnen voor die nieuwe wereld vluchten of we vechten voor het behoud van onze plek erin. Niets doen is eigenlijk sowieso geen optie meer. Dat bewijst de stroom vluchtelingen inmiddels wel.