Limburg

Gemeentelijke uithuwelijking

Wat gebeurt er als de olifant door de porseleinkast is gelopen? Nou, dan gaan de gemeente Heerlen en Landgraaf verder als één gemeente. Gedeputeerde Koopmans liet er dan ook geen twijfel over bestaan dat de eerste vraag die beantwoord moest worden zou zijn wanneer de herindeling plaats zou vinden. De tweede wie als ongelukkige derde of vierde gemeente de nieuwe supergemeente opgedrongen zou krijgen. Tot zover de herindeling van onderop. Daadkracht ten overvloede. De vraag is wat die ons brengt.

Schijnhuwelijken

Onlangs publiceerde deze krant nog een onderzoek waarin werd gesteld dat er geen aantoonbare voordelen zijn van schaalvergroting op gemeentelijk niveau. Nu zijn onderzoeken vooral dat, terwijl de praktijk anders aanvoelt. Neem bijvoorbeeld het gedoe rondom Limburg Economic Development (LED), dat de economie in de regio moest aanjagen. Inmiddels stappen gemeenten, waaronder Heerlen, daaruit omdat ze menen dat het te weinig oplevert, waarmee versnippering weer leidt tot een gebrek aan invloed.

Of schaalvergroting nu wel of niet een goed idee is, dat is met het afstoten van taken door de Rijksoverheid een gepasseerd station geworden. Maar dat ontslaat de provincie niet van de verantwoordelijkheid de gemeenten met beleid tegemoet te treden. Schijnhuwelijken leveren hoogstens een nieuw LED op. Of onvrede, zoals die nu in Hulsberg en Schimmert wordt gevoeld over het samengaan van Nuth met Onderbanken en Schinnen. En waar Valkenburg nu nog op die dorpen jaagt, daar moet het oppassen straks niet zelf ten prooi te vallen aan een dwangfusie met Maastricht.

Bruidschatten

De botte ingreep in de regio Parkstad sloopt immers de gedachte dat de provincie herindeling van onderop faciliteert. Iedere gemeente mag blijkbaar vrij kiezen, zolang die keuze de provincie maar behaagt. Indien niet, dan wordt het slikken of stikken. Bovendien is het hele concept van bruidschatten van een andere tijd. Gemeenten werken of gaan samen omdat het voordelen voor burgers oplevert, niet omdat ze als schaakstukken in het spel van de provincie omgekocht willen worden.

Ook volstaat het niet om herindeling te rechtvaardigen met de dooddoener dat het de economische structuur versterkt. Niet alleen is dat een te abstract iets, waaronder al het goede en slechte beleid geveegd kan worden, bovendien heeft de provincie in zijn geheel te weinig aan het gebankier met Essent-gelden waar dat meestal op neerkomt. Het gaat om het inrichten van regionale samenlevingen, de sociale structuur van delen van de provincie. En Parkstad kan in dit geval niet met provinciale leningen van zijn verleden losgekocht worden.

Lamgeslagen

De regio wordt niet ‘lamgeslagen’ als de fusie tussen Heerlen en Landgraaf vooralsnog niet van de grond komt. Bij een herindeling van onderop had de provincie de partijen bij elkaar kunnen brengen om die pragmatisch alsnog te laten samenwerken. Nu de provincie met wettelijk geweld inzet op een herindeling van bovenaf moet daar meer aan ten grondslag liggen dan het oplossen van praktische problemen op haar manier. De provincie mag sturen, maar niet regeren. Zeker niet als dat zonder een duidelijke visie gebeurt.

Die visie moet voor- en achteruit kijken. Vooruit naar de voordelen van een supergemeente in bureaucratisch en economisch opzicht en achteruit om de aansluiting met de burger, voor wie het uiteindelijk te doen is, te behouden. Zo probeert de nieuwe fusiegemeente van Onderbanken, Nuth en Schinnen daarom met dorpsraden lokale invloed te borgen. Als de provincie meer supergemeenten wil, dan mag ze haar mouwen opstropen en gaan meedenken. Al de rest is destructieve machtspolitiek.