Verkiezingen

Het gidsland verdwaald

Had Nederland een gidsland in de wereld willen blijven, dan had de VVD tien jaar geleden recht moeten doen aan de populariteit van Rita Verdonk. Die trok toen bij de verkiezingen voor de Tweede Kamer meer stemmen dan lijsttrekker Mark Rutte, van wie ze net de lijsttrekkerverkiezing had verloren. Nederland is al sinds Fortuyn klaar voor een nieuwe richting, toch kiest de VVD steevast voor het grote midden. Daardoor gedijen de extremen links en rechts en versplintert het midden zo dat het verzandt in onbestuurbaarheid.

We bevinden ons in een toestand van stasis. Het gevoel leeft dat er iets moet veranderen, alleen lijkt de daadwerkelijke omwenteling maar niet te komen. Misschien dat het referendum over Brexit in het Verenigd Koninkrijk van afgelopen juni voor een doorbraak gaat zorgen. Of anders de nasleep van de verkiezingen in de Verenigde Staten, waar de populistische geest niet meer terug in de fles zal gaan. Vanuit Nederland lijkt de revolutie in ieder geval niet te komen, ongeacht of de PVV nu wel of niet de grootste partij wordt.

Betweterig

Nederland is internationaal gezien dat betweterige kind voorin de klas, dat met opgestoken vingertje klaar zit om de antwoorden te geven die de juf wil horen. ‘Oekraïne’ laat zien hoe we zo de grip op de werkelijkheid zijn kwijtgeraakt. Wij menen dan wel dat daders van MH17 berecht moeten worden, dat wil niet zeggen dat de Russen daaraan meewerken. Daarbij hebben we voor gerechtigheid Oekraïne nodig, terwijl we dat land net geschoffeerd hebben door tegen het associatieverdrag met de EU te stemmen. En Rutte verergert de hele zaak door het door hem onderschatte referendum tot probleem van Europa te maken.

Dit soort gebrek aan vooruitziendheid en leiderschap zien we ook nationaal terug. Wie door de gelikte campagnes van de VVD heenkijkt, die ziet namelijk geen nieuwe ideeën, maar gemoraliseer voor electoraal gewin. Dat past ook wel in het beeld van Rutte als manager en niet als bestuurder. Die laatsten weten hoe incidenten als die met hangjongeren in Zaandam onlangs in te passen in een groter verhaal over de samenleving. Managers voeren alleen de grote lijnen uit die door anderen bedacht zijn. Daarom viel Rutte na zijn ‘tuig van de richel’ ook meteen weer stil.

Fatsoenlijk conservatisme

Kiezers roepen om overzicht, richting en bescherming. In het Verenigd Koninkrijk lijkt de nieuwe premier Theresa May de uitkomst van het referendum over Brexit goed begrepen te hebben. Zij stelde onlangs een programma voor waarbij de globaliserende elite feitelijk op de tweede plaats wordt gezet. Daarbij combineerde ze slim van oudsher rechtse culturele thema’s als controle over de buitengrenzen met thema’s die normaal door de linkse partijen worden voorgestaan als industrieel beleid en vertegenwoordiging van arbeiders in een onderneming.

Nederland verlangt ook naar zo’n fatsoenlijke vorm van conservatisme. Dat is het CDA van vroeger zonder het geloof, de PVV van nu zonder de botte haat en een VVD die niet maar alles bij de burger legt. Bij ons hebben gevestigde partijen als PvdA en VVD echter geen idee hoe ze de gefrustreerde en in aantal groeiende belangengroepen in de samenleving kunnen binden. Het daardoor ontstane vacuüm drijft kiezers in de richting van sterke leiders, met wie ze zich best in het ongewisse willen storten. Zolang er maar íets gebeurt. Wij zijn allang geen gidsland meer. Wij zijn juist de weg helemaal kwijt.